Het bizarre verhaal van de man die nog altijd bij Lehman Brothers werkt
Hoe de bank die in 2008 failliet ging nog altijd bestaat
Weet jij nog wat er op 15 september 2008 gebeurde?
Het was het moment dat het mondiale economische systeem in één klap elkaar stortte.
Lehman Brothers, de iconische investeringsbank die jarenlang als onwrikbaar werd gezien, ging failliet.
Het beeld staat gegrift in ons collectieve geheugen. Medewerkers die met kartonnen dozen vol persoonlijke spullen het pand verlieten. Papieren waaiden over de stoep, gezichten vol ongeloof en verwarring – Lehman was ten onder gegaan, en met hen de dromen van duizenden bankiers.
Die dag, in september 2008, is waar het verhaal van Lehman Brothers eindigde. Althans, dat is wat ons werd verteld.
De werkelijkheid is net even anders.
Je zult het misschien niet geloven, maar er zijn vandaag nog altijd mensen die bij Lehman Brothers werken - de bank die meer dan 16 jaar geleden failliet werd verklaard.
Het verhaal van Daryl Rattigan
Daryl Rattigan zou in 2004 als jonge, ietwat onervaren, advocaat het kantoor van Lehman Brothers binnenlopen om aan een opdracht van drie maanden te werken. Deze ‘tijdelijke’ opdracht zou uiteindelijk vier jaar duren. Na die vier jaar was Lehman Brothers zo overtuigd van Daryl zijn kwaliteiten dat ze hem niet wilden verliezen, en dus boden ze hem in 2008 aan om fulltime bij de afdeling vastgoedfinanciering in Londen aan de slag te gaan.
Darryl vond het geweldig om bij Lehman Brothers te werken. Zoals iedere andere dag zou hij ook op 15 september 2008 met een glimlach op zijn gezicht de Londense wolkenkrabber in Canary Wharf binnenlopen. Alleen toen hij door de beveiligingspoortjes liep en de lift nam naar zijn afdeling, schrok hij zich dood van wat hij daar zag.
Er was sprake van een grote chaos. Bankiers probeerden uit alle macht nog hun laatste trades uit te voeren. Overal lagen documenten en papieren. Mensen zaten aan hun bureau te huilen. En waar hij normaal koffie dronk en een praatje maakte, vlogen zijn collega’s Daryl nu wanhopig om de nek om allemaal dezelfde vraag te stellen: “Heb ik nog een baan?”.
Toen Daryl het nieuws bekeek, werd alles al snel duidelijk.
Lehman Brothers had onvoldoende geld om zijn schulden te betalen, en was zojuist failliet verklaard. Dát Lehman failliet was, dat was zeker, maar tegelijkertijd was er ook heel veel onduidelijkheid. Ondanks dat de bank failliet was verklaard, bleven de deuren namelijk open. Ondanks dat de bank geen handelingen meer kon uitvoeren, probeerden de bankiers hun klanten nog te helpen. En ondanks dat de mensen om hem heen met dozen het pand verlieten, had Daryl geen idee of hij ook moest gaan.
Wat Daryl vervolgens deed? Hij deed dat wat hij al jarenlang gedaan had, en dat wat hij kende. Hij ging maar gewoon weer aan het werk. "Als ik er ben, kunnen ze me in ieder geval niet zomaar vergeten”, zou hij hardop denken. En verdomme, hij zou gelijk krijgen ook.
De accountants van PricewaterhouseCoopers (PWC) die waren ingehuurd om de afhandeling van het faillissement van de Britse tak van Lehmans Brothers te regelen, hadden mensen nodig die de documentatie begrepen en kennis hadden van Lehman’s bezittingen, en daar wist Daryl wel het een en ander van. Terwijl iedereen om hem heen het gebouw verliet, zou Daryl dus gewoon doorwerken.
En nu, meer dan zestien jaar nadat Lehman Brothers failliet verklaard werd, werkt Daryl er nog steeds.
Huh.. er werken nog altijd mensen bij Lehman Brothers?! Hoe?!
Wanneer een kledingwinkel failliet gaat dan sluit het haar deuren, de medewerkers verliezen hun baan, een curator komt langs om de inboedel te verkopen, met de opbrengst probeert het de openstaande schulden terug te betalen, en daarmee is het einde verhaal. Dit is hoe de meeste faillissementen verlopen, alleen bij banken gaat het er echt compleet anders aan toe.
Kijk, Lehman Brothers ging failliet omdat ze onvoldoende cash had om haar schulden te betalen. Maar als een bank failliet gaat, dan zijn de schulden en bezittingen niet ineens allemaal verdwenen. Die leningen, financiële producten en hypotheken? Die bestaan nog. Die zijn niet ineens ook poef weg.
Laat ik even een persoonlijk voorbeeld geven. Ik heb een paar jaar geleden een hypotheek bij de Rabobank afgesloten om mijn huis te kopen. Stel je nou eens voor dat de Rabobank morgen failliet gaat (even afkloppen). Dat betekent dan niet dat ik ineens geen schuld meer heb en niets meer hoef af te lossen. Nee, voor mij zal er niets veranderen. Ik heb nog altijd dezelfde verplichting: de aankomende 25 jaar betaal ik de Rabobank iedere maand gewoon netjes door. Naast mijzelf geldt dit natuurlijk ook voor al die andere tienduizenden particulieren en bedrijven. Ondanks dat de Rabobank niet meer bestaat, moeten deze betalingsverplichtingen wel afgehandeld worden. Ondanks dat de Rabobank niet meer bestaat, moeten deze schulden wel afbetaald worden. En ondanks dat de Rabobank niet meer bestaat, moet dit geld wat blijft binnenkomen ook weer gebruikt worden om de schulden af te betalen die de Rabobank zelf nog open heeft staan.
Lehman Brothers was bij haar ondergang verantwoordelijk voor een ongelooflijke 613 miljard euro aan schulden. Om je even een beeld te geven: dat is meer dan de hele economie van België (in 2023) bij elkaar. Al deze schulden moesten allemaal netjes worden uitgeplozen. Al de bezittingen die Lehman Brothers had, en daarmee het geld dat zij nog van anderen zouden ontvangen, moest geïnd worden. En het opruimen van zo'n chaos? Ja, dat duurt langer dan je denkt.
Neem even wat vragen waar je een antwoord op moet vinden.
Hoeveel is die ene lening of dat stukje hypotheek eigenlijk nog waard?
Aan wie en tegen welke prijs kunnen we die verkopen?
En als we dit hebben weten te verkopen, wie krijgt dan eigenlijk wat?
Dit zijn zaken die allemaal moeten worden geregeld. Oh, en wie dit regelt? Ja, precies: daar komt Daryl in beeld.
Daryl is een van de mannen die, als een soort moderne Sherlock Holmes, door al die documenten en contracten heen ploegt om te zorgen dat de schulden netjes worden afgehandeld.
Hij is jarenlang bezig geweest - en is hier dus nog altijd mee bezig - met het zoeken naar manieren om waarde te halen uit de portefeuille van leningen, vastgoed en financiële producten die Lehman ooit bezat.
Wachten, wachten, wachten..
Als een mondiale bank zoals Lehman Brothers failliet gaat, dan wordt dit proces al snel erg lastig. Stel je bijvoorbeeld voor dat Lehman Brothers een hypotheek of lening in de boeken heeft staan van iemand die deze niet meer kan betalen (even voor de duidelijkheid: Lehman Brothers had hier tienduizenden van). Wat is een slechte hypotheek of lening waard tijdens een huizencrisis? Heel weinig. Oké, maar hoe weinig, specifiek? Wat kan Lehman daarvoor krijgen? En wordt dat dan niet gecompenseerd door de verzekering die op de hypotheek is gekocht?
Stel je vervolgens voor dat jij de verantwoordelijkheid hebt om de verplichtingen en schulden van Lehman Brothers af te handelen, en jij de taak hebt om dit zo goed mogelijk te doen. Je hebt dan grofweg twee opties die je kan ondernemen. De eerste optie is om alle bezittingen (de financiële activa, hypotheken en leningen) die Lehman bezit, zo snel mogelijk te verkopen. Dit zou alleen betekenen dat jij deze bezittingen voor een bodemprijs moet verkopen, het is tenslotte 2008 en we zitten in een financiële crisis, waardoor er voor de schuldeisers amper wat geld overblijft.
De tweede optie die je hebt is om helemaal niets te doen, en gewoon te wachten. Te wachten? Waarop dan? Nou, simpelweg wachten op het moment dat de financiële storm weer wat gaat liggen, de markten herstellen en de waarde van die bezittingen weer stijgt.
Dat is nog een manier waarop een bankfaillissement verschilt van ‘normale’ faillissementen. Fysieke activa kunnen snel bederven. Bananen rotten. Jurken en pakken raken uit de mode. En met ieder jaar dat een auto stilstaat in de garage, wordt deze steeds minder waard. Dit principe geldt echter niet voor financiële activa zoals leningen, financiële producten en hypotheken. Sterker nog, daar geldt soms juist het omgekeerde. Financiële activa die door de paniek van een crisis niets meer waard zijn, zullen met de tijd juist stijgen in prijs.
Om deze de afbouw te regelen, de rotzooi op te ruimen en de waarde eruit te schrapen, zijn er mensen nodig die dit regelen. Ze wachten, evalueren en proberen het maximale uit de resterende bezittingen van Lehman te halen. Dat is in feite wat Daryl en zijn collega’s doen, maar dan op veel grotere schaal.
Oh, en of werkt? Jazeker. Zo slaagde Daryl erin om een aantal commerciële vastgoedleningen die op het hoogtepunt van de financiële crisis tot een waarde van 50 miljoen pond gedaald waren, deze jaren later te verkopen voor meer dan drie keer dat bedrag. Dit alles heeft echter wel tijd nodig, en dat is waarom Daryl er zestien jaar later nog altijd werkt.
Oké.. maar wie krijgt het geld? De ‘waterval’
Het verkopen van die bezittingen van Lehman Brothers om zo veel mogelijk geld terug te krijgen, is al ontzettend ingewikkeld. Alleen wanneer deze verkocht zijn en het gelukt is om het geld te innen, dan wordt het pas écht complex. Als het geld binnen is, aan wie moeten we dit vervolgens geven? Met andere woorden: hoe bepaal je in hemelsnaam welke schuldeisers als eerste moeten worden uitbetaald? Hier hebben die slimme bankiers gelukkig een prachtige oplossing voor gevonden. Hoe ze bepalen welke schuldeisers als eerste hun geld terug krijgen?
Dat doen ze met de ‘waterval’.
Stel je een piramide van champagneglazen voor, met een ober die de champagne bovenaan deze piramide uit zijn fles begint te schenken.
De senior schuldeisers, die de glazen op het hoogste punt bezitten, zullen als eerste hun geld krijgen. En als zij eenmaal alles hebben ontvangen, dan stroomt het geld wat dan nog over is naar de volgende laag.
Is er veel geld opgehaald? Dan stroomt de champagne naar beneden en zal iedereen wat krijgen.
Maar is er weinig geld opgehaald? En zitten er in de fles slechts een paar druppels champagne? Dan zullen de houders van de eerste glazen wat ontvangen, maar krijgen houders van die onderste glazen helemaal niets.
‘Oké… maar waarom zouden de schuldeisers van de champagneglazen helemaal onderin dat in hemelsnaam accepteren?’ zul jij je nu misschien afvragen.
Nou, dat is eigenlijk heel simpel. Deze schuldeisers ontvangen op hun lening gedurende de looptijd een ontzettend hoge rente (veel hoger dan de bovenste glazen). Ja, in het geval van een faillissement zullen ze waarschijnlijk geen cent terugkrijgen, maar voor dit risico worden ze dus met een flinke rente gecompenseerd.
Ook dit champagne-schenk-proces wordt door mannen als Daryl geregeld. Zij hebben er inmiddels een carrière van gemaakt om, als een soort financiële grafdelvers, de wrakstukken van Lehman op te ruimen. Terwijl jij en ik inmiddels allang verder zijn gegaan met ons leven, bestaan er dus nog steeds stukken Lehman Brothers in de wereld. Een beetje zoals dat oude e-mailadres dat je nooit hebt verwijderd, of dat abonnement bij die ene sportschool waar je sinds 2008 niet meer bent geweest.
Werken voor een overleden baas
Het is het fascinerende verhaal van Lehman Brothers. In september 2008 zou het faillissement de hele wereldeconomie in de afgrond storten. Duizenden banen gingen verloren, de financiële crisis volgde, en Lehman Brothers verdween.
Toch was er een heel klein groepje, een select gezelschap, waarvoor de val van Lehman geen catastrofe maar een carrièreswitch betekenen.
"Als ik er ben, kunnen ze me in ieder geval niet zomaar vergeten”, zou Daryl zestien jaar geleden zeggen.
En god, wat kreeg hij gelijk.
Misschien, heel misschien, zal er ooit een dag komen dat Daryl het licht kan uitdoen, de laatste deur kan sluiten, en met een welverdiend drankje kan toosten op een bank die eindelijk écht ten ruste is gelegd.
Maar tot die tijd blijft hij doorgaan, werkend voor een werkgever die officieel niet meer bestaat, maar die op een bepaalde manier springlevend blijft.
Note: dit gehele verhaal is gebaseerd op waanzinnige onderzoeksjournalistiek van Bloomberg - zie hier