De Europese Unie besluiteloos en langzaam? Dat is juist goed
Wat het trilemma van de globalisering ons leert
Mijn boek ‘Waarom de laagsteprijsgarantie ervoor zorgt dat jij te veel betaalt’ is NU verkrijgbaar. Benieuwd? Bestel ‘m hier.
—
Er is op de wereld vrijwel niets waar wij het over eens kunnen worden.
Waar wij in Europa meters gebruiken, wordt in Amerika lengte met inches gemeten.
Waar wij de temperatuur op basis van graden Celsius bepalen, wordt er in Amerika naar Fahrenheit gekeken.
En zelfs welke kant van de weg we rijden zijn we niet uitgekomen: waar wij aan de rechterkant rijden, rijd je in Groot-Brittannië aan de linkerkant van de straat.
Toch is hier één uitzondering op te vinden.
Waar we het namelijk wél eens over zijn geworden? Dat zijn de spelregels die we bij het voetbal hanteren. Die spelregels zijn overal hetzelfde, waardoor voetbal overal ter wereld op dezelfde manier wordt gespeeld.
Waarom ik ineens over voetbal begin? Nou, dat is niet zonder reden. Het spelen van een potje voetbal lijkt namelijk verschrikkelijk veel op de economie.
Zowel de economie als voetbal werken niet ondanks, maar dankzij de regels die we hanteren.
Beide werken enkel als mensen zich aan dezelfde regels houden.
Beide hebben een scheidsrechter nodig om te controleren of iedereen zich netjes blijft gedragen.
En waar in het voetbal de scheidsrechter bij een overtreding gele en rode kaarten zal uitdelen, worden er in de economie door de overheid en rechter boetes uitgedeeld.
Toch is er ook een groot verschil tussen beide.
In het voetbal volgen alle landen dezelfde regels, maar in de economie volgt ieder land zijn eigen regels. Er zijn regels nodig om de internationale economie te laten werken, alleen in democratische landen beslissen de kiezers enkel voor hun eigen land wat die regels zijn.
Dat brengt ons dan ook bij een raadsel. Als burgers enkel stemmen op de regering van hun eigen land, hoe bepaal je dan de regels voor internationale handel? Als burgers enkel voor hun eigen land de regels kunnen beïnvloeden, hoe worden dan de regels die over de landgrenzen heen gelden bepaald?
Dit noemen we ook wel ‘het trilemma van de globalisering’.
Je hoort hier mensen zelden over spreken.
Alleen wat als ik je zou zeggen dat dit dé oorzaak is van onze problemen?
Wat als ik je zou zeggen dat dit dé reden is waarom burgers zo boos zijn, rechts populisme alsmaar groter wordt en Amerikanen massaal op Trump hebben gestemd?
Het trilemma van de globalisering
Wat een dilemma is, dat weten we allemaal: in een dilemma wil je twee dingen maar kan je er maar één kiezen. Een trilemma lijkt hierop maar is nét anders: in een trilemma wil je drie dingen, maar kan je er slechts twee kiezen. O, en waar je bij het trilemma van globalisering uit moet kiezen? Globalisering, nationale staten of democratie.
Kies je voor democratie en nationale staten? Dan eindig je globalisering en belandt je in protectionisme - zie de Verenigde Staten. Dan kan je weer volledig zelf alle beslissingen nemen en als natie opereren, maar dan gaat een land als Nederland, dat welvarend is door handel en globalisering, economisch gezien kapot.
Kies je voor globalisering en nationale staten? Dan hebben we de voordelen van handel én dat wij als land onze eigen beslissingen kunnen nemen. Het nadeel is echter dat de kiezer zich over deze beslissingen niet of nauwelijks kan uitspreken. Als we kiezen voor globalisering en nationale staten, dan is er immers geen democratie. Een voorbeeld: toen Griekenland na de financiële- en eurocrisis in de problemen kwam werd er door het IMF, de Europese Centrale bank en de Europese Commissie (de Trojka) besloten welke stappen de Griekse regering moest nemen, terwijl de Griekse kiezers hier radicaal tegen waren. Toch zou dit doorgevoerd worden. In het trilemma van globalisering kan je namelijk maar twee dingen kiezen. Kies je voor globalisering en nationale staten? Dan is er geen (of beperkte) democratie.
Kies je voor democratie en globalisering? Dan kan je handel drijven en zelf stemmen, maar dan moet je wel afscheid nemen van nationale staten. Dit is dan ook de reden waarom mensen vaak zeggen dat we uiteindelijk in een Verenigde Staten van Europa eindigen. Globalisering, democratie én nationale staten kan niet: je moet kiezen. We willen democratie en globalisering. Alleen zolang we in Europa blijven vasthouden aan nationale staten, werkt dat niet.
Waarom zijn de burgers zo boos?
Dankzij dit trilemma zijn krankzinnige keuzes ineens te begrijpen. Waarom mensen uit de Europese Unie willen? Waarom mensen in Groot-Brittannië voor de Brexit stemden? En waarom mensen Trump zo massaal steunen?
Nou, heel simpel.
Het gaat ze niet om welvaart, maar om nationale en democratische controle. Mensen willen zelf weer controle hebben en beslissingen nemen over hun eigen leven. Ze kiezen voor nationale staten en democratie, in plaats van globalisering. Ja, dat zal betekenen dat de economie schade oploopt en mensen armer worden, maar dat boeit ze niet.
Met een toenemende globalisering neemt de invloed van de natiestaat af, en worden steeds meer beslissingen buiten de democratische controle om genomen. Hoe het kan dat burgers zich zo machteloos voelen? Nou, omdat ze steeds vaker machteloos zijn.
Dan blijven we alleen met één belangrijke vraag zitten. Als je in een trilemma maar twee van de drie opties kan kiezen: hoe maak je dan de keuze? Bij alles wat je kiest moet je een ding nalaten, dus hoe los je dit op?
Nou, dit klinkt misschien gek, maar dat is door niets te kiezen.
Dat is door in niets heel radicaal te zijn, maar ergens in het midden een evenwicht te zoeken. Zodat je zoveel mogelijk globalisering, nationale staten én democratie behoudt.
Precies dit is de methode die de Europese Unie heeft gekozen. De Europese Unie kiest voor het sluiten van handelsverdragen die niet alleen regels over de economie, maar over volksgezondheid, milieuregels en arbeidsvoorwaarden bevatten. Deze verdragen worden vervolgens voorgelegd aan alle EU-landen, én aan het Europees Parlement.
Het gevolg? Er wordt eindeloos gediscussieerd. Landen kunnen de boel veto’en. Lang niet alle verdragen zullen de eindstreep halen. En er lijkt soms geen enkele vooruitgang in te komen: alles duurt vreselijk lang.
Heb jij wel eens het gevoel dat in Amerika en China alles veel sneller gaat, en wij in Europa ontzettend treuzelen en maar niets voor elkaar lijken te krijgen?
Nou, dat klopt. Wij zijn ook ontzettend langzaam.
Alleen dat is precies de bedoeling.
Alleen zo kunnen we namelijk het trilemma van globalisering beheersen. Alleen zo kunnen we blijven genieten van de voordelen van globalisering, maar leven we ook in nationale staten met een democratie.
Om de cirkel dan toch rond te maken, is ook dit hoe voetbal en economie op elkaar lijken.
‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’ - zoals Cruijff al zei.
Benieuwd naar mijn boek? Bestel ‘m dan hier.
O, en ieder week een verhaal ontvangen? Meld je hieronder dan even aan.